σιωνισμός

Πολιτικοθρησκευτικό κίνημα που ιδρύθηκε από το Χερτσλ, κατά τα τέλη του περασμένου αιώνα, με σκοπό τη δημιουργία στην Παλαιστίνη ενός νέου εβραϊκού κράτους, που θα είχε προορισμό να συγκεντρώσει όλους τους Εβραίους που ήταν διεσπαρμένοι στον κόσμο. Τα τρία βασικά στοιχεία του «προγράμματος της Βασιλείας», που διατυπώθηκε στο A’ παγκόσμιο συνέδριο του 1897, περιλάμβαναν την προπαγάνδα για τη μετανάστευση Εβραίων στην Παλαιστίνη, τη φροντίδα για τη δημιουργία ενός κυρίαρχου και ανεξάρτητου κράτους και την αίτηση προς την τουρκική κυβέρνηση να παραχωρήσει ένα μέρος του εδάφους της. Μετά το θάνατο του Χερτσλ, σημειώθηκαν βίαιες διαφωνίες μέσα στο κίνημα, που είχε κατορθώσει να δημιουργήσει ένα μόνιμο ταμείο και μια οικονομική εταιρεία (Jewish Colonial Trust) με έδρα το Λονδίνο, και είχε αυξήσει τον αριθμό των μεταναστών στην Παλαιστίνη, ώστε το 1913 αυτοί είχαν φτάσει τους 110 000 με πάνω από πενήντα αγροτικούς συνοικισμούς. Κατά τη διάρκεια του A’ Παγκόσμιου πόλεμου, το κίνημα, που είχε ενισχύσει την Αντάντ με μια «Εβραϊκή Λεγεώνα», πέτυχε τη «Δήλωση Μπάλφουρ» (1917), με την οποία το βρετανικό υπουργείο των Εξωτερικών αναγνώριζε το δικαίωμα των Εβραίων να έχουν μόνιμη εστία στην Παλαιστίνη· και με τη Διάσκεψη των Βερσαλλιών η περιοχή αυτή ανατέθηκε με εντολή στη Μεγάλη Βρετανία, η οποία πιστή στους όρους της Δήλωσης Μπάλφουρ, συνεργάστηκε με το Ιουδαϊκό Πρακτορείο (Jewish Agency) για την ενίσχυση της μετανάστευσης. Τότε εκδηλώθηκαν νέες διαφωνίες μεταξύ της ομάδας των «γενικών σιωνιστών», που ήθελαν τη δημιουργία μιας μεικτής εβραιοαραβικής κοινότητας, και της ομάδας των «αναθεωρητικών σιωνιστών», που ζητούσαν ένα καθαρά εβραϊκό κράτος· το 1929 σημειώθηκαν οι πρώτες αιματηρές συγκρούσεις και μάταια η πρόταση Πηλ προσπάθησε να την κατευνάσει με την ιδέα του σχηματισμού δυο ανεξάρτητων κοινοτήτων. Μετά το τέλος του πόλεμου, στην παγκόσμια σιωνιστική διάσκεψη του Λονδίνου (1945) το κίνημα επανέλαβε το αίτημα της δημιουργίας κυρίαρχου εβραϊκού κράτους: η βρετανική κυβέρνηση απάντησε με την πρόταση ενός σχέδιου «επαρχιακών αυτονομιών» που το 22o σιωνιστικό συνέδριο απόκρουσε (1946). Το 1947 το ζήτημα παραπέμφθηκε στον O.H.E. που τερμάτισε τη βρετανική εντολή και αποφάσισε το σχηματισμό δύο ανεξάρτητων κρατών: του κράτους του Ισραήλ, με πρωτεύουσα το Τελ Αβίβ, και του αραβικού κράτους της Ιορδανίας. Από τότε η ιστορία του σ. συμπίπτει με την ιστορία του νέου ισραηλινού κράτους (Ισραήλ, Μέσης Ανατολής, ζήτημα της-).

* * *

ο, Ν

1. εβραϊκό εθνικιστικό κίνημα το οποίο είχε ανέκαθεν ως στόχο του τη δημιουργία και την υποστήριξη ενός εβραϊκού εθνικού κράτους στην Παλαιστίνη, αρχαία πατρίδα τών Εβραίων, κίνημα που ιδρύθηκε στην ανατολική και κεντρική Ευρώπη στα τέλη τού 19ου αιώνα

2. χαρακτηρισμός τών ακραίων σωβινιστικών αντιλήψεων και ενεργειών τού εβραϊσμού.

[ΕΤΥΜΟΛ. < γαλλ. sionisme < Sion «Σιών, λόφος στην Ιερουσαλήμ» + -isme. Η λ. μαρτυρείται από το 1897 στην εφημερίδα Ακρόπολις].